Sau gần 4 năm nỗ lực đàm phán, ngày 11/7/2022 trái sầu riêng của Việt Nam chính thức được cấp “visa” xuất khẩu vào Trung Quốc theo con đường chính ngạch…

Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với trái sầu riêng xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam ký kết với Tổng cục Hải quan Trung Quốc ngày 11/7/2022 và được kéo dài trong 3 năm. Theo đó, sầu riêng Việt Nam sẽ được Tổng cục Hải quan Trung Quốc cho phép nhập khẩu qua tất cả cửa khẩu của Trung Quốc.

Kết quả này đã mang đến sự phấn khởi cho các hợp tác xã, doanh nghiệp trồng sầu riêng. Tuy nhiên, đây chỉ là kết quả bước đầu, còn về lâu dài, để giữ vững được thị trường tiềm năng này, vẫn còn nhiều việc phải làm.

XUẤT KHẨU TIỂU NGẠCH HIỆU QUẢ THẤP

Hiện nay, sầu riêng đang được tiêu thụ ngày càng nhiều trên thế giới. Tại Trung Quốc, nhu cầu về sầu riêng ngày càng tăng, mỗi năm quốc gia này nhập khẩu trên 600 nghìn tấn và dự báo trong những năm tới sẽ lên hơn 1 triệu tấn/năm. Hiện 90% – 95% sầu riêng được nhập khẩu vào Trung Quốc đến từ Thái Lan.

Thái Lan cũng là nước xuất khẩu sầu riêng lớn nhất thế giới. Đứng thứ hai là Malaysia, với lượng xuất khẩu 300 nghìn tấn trái/năm.

Tại các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu và khu vực Bắc Mỹ nhu cầu nhập khẩu sầu riêng cũng tăng nhanh. Hoa Kỳ là thị trường nhập khẩu sầu riêng lớn ở khu vực Bắc Mỹ, trong khi Pháp là thị trường nhập khẩu sầu riêng tươi và sầu riêng đông lạnh lớn nhất trong các nước thuộc thị trường châu Âu.

Tại Việt Nam, theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hiện nay tổng sản lượng trái sầu riêng hàng năm của cả nước khoảng 1,3 triệu tấn, với diện tích trồng dao động từ 85.000 – 90.000 ha, được trồng chủ yếu ở Đông Nam bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Sản phẩm trái sầu riêng của Việt Nam được đánh giá có chất lượng rất cao.

Năm 2021, xuất khẩu sầu riêng đem về 124 triệu USD, chiếm 3,8% trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam và xếp thứ 6 về giá trị kim ngạch trong các loại trái cây xuất khẩu.

Ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cho biết từ đầu năm 2018, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo Cục Bảo vệ thực vật khởi động quá trình đàm phán với Trung Quốc.

Sau gần 4 năm chuẩn bị và nỗ lực, ngày 11/7/2022, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan và ông Du Kiến Hoa – Tổng Cục trưởng Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã ký nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với sầu riêng xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc.

CHÍNH NGẠCH VẪN PHẢI TUÂN THỦ CÁC QUY ĐỊNH

Cũng trong ngày 11/7, phía Việt Nam đã chuyển 3 bản nghị định thư bằng 3 thứ tiếng (Trung, Anh, Việt) cho Tổng cục Hải quan Trung Quốc, kèm theo đó là danh sách cơ sở mã số vùng trồng, danh sách cơ sở đóng gói để Tổng cục Hải quan Trung Quốc xem xét phê duyệt và cập nhật lên website chính thức trước khi lô hàng đầu tiên có thể xuất khẩu chính ngạch sang thị trường này.

Ông Hoàng Trung cho biết Cục Bảo vệ thực vật cũng sẽ gửi mẫu Giấy chứng nhận Kiểm dịch thực vật xuất khẩu theo yêu cầu của Nghị định thư để Tổng cục Hải quan Trung Quốc đối chiếu khi các lô hàng từ Việt Nam cập cảng biển hoặc thông quan tại cửa khẩu đường bộ.

“Đến thời điểm này, nước ta đã có 123 mã số vùng trồng và 57 cơ sở đóng gói sầu riêng đăng ký tham gia chương trình xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc”.

Ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật.

Nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã rất vui mừng và mong chờ xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Theo bà Trần Thị Hường, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Thương mại Dịch vụ Tấn Khang (Đăk Lăk), hiện có 400 thành viên với diện tích hơn 500 ha sầu riêng, cho biết những thị trường cao cấp như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản… thực tế tiêu thụ không lớn lượng sầu riêng của Việt Nam vì yêu cầu chất lượng rất cao. Chính vì vậy, Trung Quốc vẫn là thị trường có dư địa lớn về đầu ra cho hợp tác xã.

Bà Đặng Thị Thúy Nga, Giám đốc Hợp tác xã thương mại dịch vụ nông nghiệp Xuân Định (Đồng Nai), cho hay trước đây xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc phải đi đường tiểu ngạch nên người bán Việt Nam sẽ nhận phần thiệt nhiều hơn. Tới đây xuất khẩu chính ngạch, giá cả sầu riêng không còn bấp bênh, vì vậy sẽ thu hút doanh nghiệp liên kết với người dân, hợp tác xã xây dựng mã số vùng trồng nhằm nâng cao chất lượng trái sầu riêng để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu.

Trước hết phải khẳng định, nội dung của Nghị định thư thực chất là các yêu cầu kỹ thuật buộc bên xuất khẩu phải tuân thủ. Do đó, chúng tôi đề nghị các địa phương, doanh nghiệp và các chủ sở hữu cơ sở đóng gói, vùng trồng phải tuân thủ theo những nội dung này.

Đặc biệt, phía bạn đưa ra các tiêu chí để có mã số vùng trồng rất rõ ràng như: phải ghi chép nhật ký gieo trồng, thu hoạch, các biện pháp theo dõi, xử lý các đối tượng sinh vật gây hại mà Trung Quốc quan tâm (gồm 1 loài ruồi, 3 loài rệp và 2 loài nấm). Về vấn đề sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, ngoài quy định của phía Việt Nam phải thực hiện theo nguyên tắc “4 đúng”, các nhà vườn cũng phải thực hiện các yêu cầu của phía Trung Quốc như: không sử dụng các hoạt chất không được dùng; áp dụng các chương trình giám sát dư lượng thuốc bảo vệ thực đối với cây sầu riêng…

Chúng tôi rất mong chính quyền địa phương quan tâm hơn nữa và dành nguồn kinh phí để hỗ trợ cơ quan chuyên môn tiếp tục theo dõi, giám sát và mở rộng hơn nữa diện tích được cấp mã số vùng trồng cũng như cơ sở đủ điều kiện để đóng gói xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc và thị trường khác, đảm bảo tính bền vững, hiệu quả cao.

Xuất khẩu tiểu ngạch do không có hợp đồng, việc giao thương chỉ được thực hiện theo hình thức thanh toán tiền mặt, giao hàng qua cửa khẩu phụ, lối mở nên luôn bị thương nhân Trung Quốc ép giá. Tại Trung Quốc, sầu riêng Thái Lan hiện được bán giá cao hơn sầu riêng Việt Nam gấp 1/3 lần. Nguyên nhân không phải ở độ ngon mà bởi vì sầu riêng của Thái Lan được xuất khẩu chính ngạch, có nhãn mác và có thương hiệu.

Nay sầu riêng Việt Nam đã được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, cũng đồng nghĩa với việc giao dịch thông qua hợp đồng và các chứng từ thương mại hóa đơn, vận đơn, kiểm dịch, C/O… Đặc biệt là sầu riêng Việt Nam sẽ không còn bị thương nhân Trung Quốc đóng mác sầu Monthong Thái Lan hoặc Malaysia, chúng ta sẽ đàng hoàng đóng mác Việt Nam để đi vào các siêu thị nước bạn. Những điều này sẽ giúp trái sầu riêng Việt Nam có thể cạnh tranh được với sầu riêng Thái Lan tại Trung Quốc về lâu dài.

Chu Khôi