Để gia tăng sự hiện diện của các mặt hàng thời trang, nội thất và gia dụng trên thị trường nước ngoài, các doanh nghiệp cần nhanh chóng chuyển đổi chuỗi sản xuất, cung ứng theo hướng xanh hóa, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững…

Theo ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ (Bộ Công Thương), việc chuyển đổi xanh, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn là xu hướng phát triển tất yếu và xu hướng này đang dần hình thành luật chơi mới về thương mại và đầu tư trên toàn cầu

3 NHÓM HÀNG ĐỀU SỤT GIẢM

Theo Bộ Công Thương, trong những năm qua các nhóm mặt hàng thời trang, nội thất và đồ gia dụng của Việt Nam đã tăng trưởng hết sức ấn tượng trên thị trường quốc tế.

Năm 2022, hai ngành dệt may và da giày chứng kiến đà tăng trưởng xuất khẩu cao nhất từ trước tới nay. Trong đó, dệt may đạt 37,5 tỷ USD, tăng 14,3%; da giày đạt 23,9 tỷ USD, tăng 34,3% so với cùng kỳ. Xuất khẩu sản phẩm gỗ vốn chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu ngành nội thất và đồ gia dụng cũng đạt 10,9 tỷ USD, giảm 1,3% so với năm 2021.

Nếu nhìn một cách tổng quát, nhóm các mặt hàng thời trang, nội thất và đồ gia dụng của Việt Nam hiện vẫn có nhiều lợi thế cạnh tranh, đặc biệt là chất lượng sản phẩm, trình độ kỹ thuật, khả năng đáp ứng các yêu cầu khắt khe về lao động, môi trường, nhất là các ưu đãi thuế quan từ 15 FTA song phương và khu vực hiện có với nhiều đối tác trên thế giới, đặc biệt là CPTPP, EVFTA, UKVFTA…

Hiện nay, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới về nhóm ngành hàng này, trong đó là nước xuất khẩu lớn thứ 2 về da giày, thứ 3 về dệt may và thứ 5 về gỗ và sản phẩm từ gỗ.

Tuy vậy, sau thời kỳ phục hồi mạnh mẽ hậu Covid- 19, nhóm ngành hàng thời trang và đồ gia dụng của Việt Nam phải đối mặt với những khó khăn chưa từng có trong xuất khẩu ra thế giới. Chủ yếu do tình hình lạm phát, nguy cơ suy thoái kinh tế, sức tiêu dùng suy giảm, đặc biệt với nhóm vật dụng không thiết yếu cùng lượng tồn kho khá lớn sau thời kỳ nhập hàng để phòng ngừa đứt gãy chuỗi cung ứng.

Trong 8 tháng năm 2023, nhóm hàng thời trang bao gồm dệt may và da giày, kim ngạch xuất khẩu sang một số thị trường trọng điểm chứng kiến đà sụt giảm tương đối mạnh.

Thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của dệt may và da giày Việt Nam là Hoa Kỳ, kim ngạch xuất khẩu lần lượt giảm 22,7% và 32% so với cùng kỳ. Thị trường EU cũng chứng kiến đà giảm tốc xuất khẩu tương tự, khi kim ngạch xuất khẩu da giày giảm 19%, còn dệt may có tín hiệu tích cực hơn khi tăng trưởng 12,3%.

Xuất khẩu ngành hàng gỗ và đồ gỗ sang Hoa Kỳ và EU đối mặt với tình trạng thậm chí còn ảm đạm hơn, lần lượt giảm 27% và 40% trong 8 tháng đầu năm 2023.

Đáng quan ngại, những khó khăn không mang tính thời điểm lại đang buộc các doanh nghiệp phải gồng mình vượt qua. Đó là việc các thị trường xuất khẩu trọng điểm của nhóm ngành thời trang, đồ gia dụng của Việt Nam như Hoa Kỳ, EU, các nước Đông Bắc Á hay các nước CPTPP ngày càng đặt ra những tiêu chuẩn mới, đòi hỏi khắt khe hơn, đặt ra nhiều thách thức chưa từng có tiền lệ cho doanh nghiệp xuất khẩu trong nước.

Mới đây nhất, thị trường EU đã đưa ra chính sách sử dụng sản phẩm tái chế đối với sản phẩm dệt may và tăng tốc thực thi chiến lược dệt may tuần hoàn và bền vững đề ra từ năm 2022 khiến doanh nghiệp Việt Nam đứng trước sức ép buộc phải chuyển đổi xanh, chuyển đổi số để giữ đơn hàng và thị phần.

Giữa tháng 5 vừa qua, EU cũng đã ban hành đạo luật về Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Quy định này buộc các nhà nhập khẩu vào EU phải báo cáo lượng phát thải carbon trong hàng hóa.

Hay vào cuối tháng 6, EU đã ban hành Quy định Chống suy thoái rừng (EUDR). Theo đó, các công ty kinh doanh gỗ và các sản phẩm phái sinh tại EU phải chứng minh hàng hóa mà họ bán không liên quan đến hoạt động phá rừng từ sau năm 2021.

BÁM SÁT NHU CẦU THỊ TRƯỜNG

Ông Tạ Hoàng Linh cho rằng việc chuyển đổi xanh, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn là xu hướng phát triển tất yếu và xu hướng này đang dần hình thành luật chơi mới về thương mại và đầu tư trên toàn cầu.

Bên cạnh đó, với đặc thù là ngành hàng đòi hỏi phải liên tục thay đổi mẫu mã, phù hợp với xu thế, thị hiếu thị trường, để có thể đáp ứng yêu cầu của thị trường, giúp lấy lại đà tăng trưởng cho các ngành hàng thế mạnh kể trên, các doanh nghiệp cần luôn chủ động, có chiến lược rõ ràng và cập nhật xu hướng thời trang thường xuyên tại các thị trường xuất khẩu. 

Đặc biệt, để có thể gia tăng sự hiện diện của các mặt hàng thời trang, nội thất và gia dụng vào các hệ thống phân phối nước ngoài, các chuyên gia trong nước và quốc tế đều cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng chuyển đổi chuỗi sản xuất và cung ứng theo hướng xanh hóa, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững.

Xác định phát triển bền vững sẽ là một câu chuyện chiến lược đường dài, do đó ông Vương Đức Anh, Chánh Văn phòng Hội đồng quản trị Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) cho biết phải bám rất sát theo yêu cầu của khách hàng và thị trường để có các giải pháp linh hoạt, đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Đồng thời chủ động đào tạo nhân sự cho chiến lược phát triển bền vững, thay đổi nhận thức, trang bị những hiểu biết về kinh tế tuần hoàn…

Đặc biệt, muốn đáp ứng được tất cả yêu cầu phát triển bền vững trong thời gian tới, rất cần sự hỗ trợ của Nhà nước về mặt chính sách. Chúng ta cần phải có những tiêu chí đặt ra để định lượng, lượng hóa và đưa ra những chính sách khuyến khích phù hợp liên quan đến đầu tư vào phát triển bền vững, vì yêu cầu tài chính để sản xuất thử những mặt hàng xanh rất tốn kém.

Vũ Khuê